Türk Yazı Dilinin Gelişimi
Türkçenin işlenmiş bir yazı dili halini alması Göktürk Yazıları’ndan çok daha eskilere gider.
Türkçenin işlenmiş bir yazı dili halini alması Göktürk Yazıları’ndan çok daha eskilere gider. Elimizde metinleri olmayan bu dönemin dört aşamadan oluşarak Eski Türkçe dönemine gelindiği tahmin edilmektedir. Eski Türkçeden sonraki dönemler ise belgelerle takip edilebilmektedir. Buna göre günümüze gelene kadar Türk yazı dili şu aşamalardan oluşur:
- Altay dil birliği dönemi
- Türk-Çuvaş-Moğol-Tunguz dil birliği dönemi
- Çuvaş-Türk dil birliği dönemi
- Ana Türkçe dönemi
- Eski Türkçe dönemi
- Orta Türkçe dönemi
- Yeni Türkçe dönemi
Altay Dönemi
Altay grubu içinde yer alan Moğol, Mançu, Tunguz, Kore, Japon ve Türk dilleri, kesin olarak birbirlerinden ayrılmamışlardır. Bu dönem, Türkçe ve akraba olduğu diller için karanlık bir dönemdir.
Türk-Çuvaş-Moğol-Tunguz Dil Birliği Dönemi
Bu dönem de sadece dil karşılaştırmalardan ve arkeolojik bazı verilerden elde edilen teorik bilgilere dayanmaktadır ve kesin bilgilere ulaşılmamıştır. Hunlar ile başlayan Türk tarihine ait ilk bilgilere Çin kaynaklarında rastlanmaktadır. Bu bilgiler en eski M.Ö. III. Yüzyıla aittir ve bazı sözcüklerle isim ve unvanlardan ibarettir. Türkçe’nin M.Ö. V. Yüzyılda, Altay dil birliğinden koparak bağımsız bir dil haline geldiği düşünülmektedir.
Çuvaş-Türk Dil Birliği Dönemi
M.Ö. V. Yüzyıldan başlayarak milada kadar gelen ve geçmişte Ana Çuvaşça ile Ana Türkçeyi birleştiren Çuvaş-Türk dil birliği dönemi Ön-Türkçe veya İlk-Türkçe diye adlandırmaktadır. Elimizde Türkçenin bu dönemine ait metinler yoktur. Ancak hükümdar, boy ve yer adları gibi sözcüklere, yabancı kaynaklar yardımıyla ulaşılmıştır. Hun, Bulgat, Avar, Hazar gibi Türk kavimlerinin şive ve lehçelerinin olduğu dönemdir.
Ana Türkçe Dönemi
Türkçenin milattan VI. Yüzyıla kadar uzanan dönemidir. Bugünkü Çuvaşçanın atası olan Bulgar Türkçesinin Türkçeden, İlk Türkçenin sonlarında; Yakutçanın da Ana Türkçe döneminde ayrıldığı tahmin ediliyor. Elimizde İlk ve Ana Türkçe dönemlerine ait metinler yoktur; fakat son yıllarda, Kazakistan’da yapılan arkeoloji çalışmaları sırasında Esik Kurganı’nda iki satırlık bir metin elde edilmiştir. Köktürk yazısına benzeyen bu metnin Türkçe olduğu tespit edilirse, Türkçeye ait ilk metinler, M.Ö. III.-V. Yüzyıllara kadar götürülebilecek demektir.
Eski Türkçe Dönemi
Türkçenin İslamiyet öncesi ile ilk İslam dönemini kapsayan, zaman olarak VII-XIII. Yüzyıllar arasındaki dönemdir.
Eski Türkçe dönemi zaman ve bölge itibariyle üçe ayrılır:
- Köktürk dönemi (VI-VIII. Yüzyıllar)
- Uygur dönemi (VII-XIII. Yüzyıllar)
- Karahanlı dönemi (X-XIII. Yüzyıllar)
Kaynakça: Türk Dili, Kocaeli Üniversitesi Yayınları No:79, Kocaeli, 2006, ss.35-37
