Türkçülük
II. Meşrutiyet döneminde sistemli bir akım haline gelen Türkçülük, en son ortaya çıkan ve gelişen düşünce akımıydı.
II. Meşrutiyet döneminde sistemli bir akım haline gelen Türkçülük, en son ortaya çıkan ve gelişen düşünce akımıydı. Osmanlı Devleti’nin dağılmasında etkili rol oynayan ulusçuluk düşüncesi, Osmanlı sınırları içindeki Türk unsurları da etkiledi. Tanzimatçıların reform girişimlerinin odak noktası, Osmanlıcılığı yani imparatorluğun geleneksel çok uluslu yapısını yeniden düzenlemekti. Ulusçuluk akımlarının Avrupa’dan sonra diğer bölgeleri de etkisi altına aldığı dönemde Osmanlı sınırları dışında oluşmaya başlayan Türkoloji çalışmaları, Osmanlı Devleti içine de yansıyarak zayıf da olsa bir Türkçülük hareketini doğurdu.
Avrupa’da Türkoloji konusunda yapılan çalışmalar, eğitim amacıyla Avrupa’ya giden öğrencilerin bu çalışmalardan etkilenerek ülkeye dönmesi, Türkçülük hareketinin başlamasına ve gelişmesine yol açtı. Bir kültür hareketi olarak başlayan Türkçülük akımı, giderek siyasal bir şekil aldı. Ziya Gökalp’in katkılarıyla Türkçülük düşünsel bir boyut kazandı. Gökalp’e göre; Osmanlı Devleti’nin kurtuluşu ve güçlenişi yeni bir hayata bağlıydı. Bunun da üç unsuru vardı. Bunlardan birincisi Türk olmaktı, ikincisi Müslüman olmaktı, üçüncüsüyse çağdaşlaşmaktı. Bilimde, felsefede, teknikte tam bir Batılı kafaya sahip olmak gerekti. Bunu ‘Türkleşmek, İslamlaşmak ve Muasırlaşmak’ adlı eserinde ayrıntılı olarak anlattı. Osmanlıcılık görüntüsü altında Türkçülük politikası izleyen İttihat ve Terakki’nin iktidarda bulunması, Türkçülük düşüncesini güçlendirdi. Özellikle Türk Ocakları, bu düşüncenin halka yayılmasında etkin rol oynadı.
Türk birliği özlemi çeken Türkçüler, Rusya’dan gelen Türklerin de etkisiyle bir süre Asya’da yaşayan tüm Türkleri Osmanlı Padişahı’nın yönetimi altında birleştirmeyi amaçlayan Pantürkist (Turancı) bir düşünceyi benimsedi. I. Dünya Savaşı’nda bunu gerçekleştirmek istedilerse de savaş koşulları bu düşüncenin gerçekleşmesinin olanaksız olduğunu gösterdi.
Kaynakça: Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Ders Notları, Umuttepe Yayınları, Umuttepe Yayın No:16, Tarih Dizisi:1, Kocaeli, 2010, ss.49-50
